NIEUWS / NIEUWSBERICHTEN 2017

Nieuwsbericht 312: Nederlands bedrijfsleven mist visie op robotisering

Bron: intermediair Magazine 18 februari 2017

Met creativiteit win je van een robot

Robotisering hoeft niet het einde van je carrière te betekenen, maar je moet wel meegaan met de verandering. ‘Het gaat over de toekomst van Nederland.’

Vorige week nam supermarktketen Plus een volledig geautomatiseerd distributiecentrum in gebruik. Vier bestaande kunnen sluiten, met het verlies van 260 banen tot gevolg. Een goed voorbeeld van wat de vierde industriële revolutie wordt genoemd. Na de komst van de stoommachine, toegang tot elektriciteit en gebruik van informatietechnologie, vormen robotica, machine learning en kunstmatige intelligentie the next big thing. Het was het onderwerp van het eind januari in Davos gehouden World Economic Forum (WEF). Want of het goed of slecht uitpakt, de impact van deze vierde revolutie zal enorm zijn.

De slaaf staat op
De robot is al lang onder ons, in velerlei gedaanten. De wasmachine, broodbakmachine en grasmaairobot zijn heel gewoon. ‘Wat de robot onderscheidt is een hoge mate van autonomie’, vertelt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt aan Tilburg University. Dat kan de industriële lasrobot zijn, maar ook software die zelfstandig betaaltransacties doorspit om kaartverlies en diefstal op te sporen. ‘Mensen hebben bij de robot nu eenmaal het beeld van een humanoid’, zegt Wilthagen. ‘Software mist het fysieke.’ De robot, het Tsjechische woord voor slaaf, heeft iets menselijks en spreekt daarom tot de verbeelding.

Met kunstmatige intelligentie, machine learning, wordt die autonomie nog vele malen groter. Edwin Knoop, voormalig partner bij Accenture en initiator van het partnership Accenture-RoboValley (TU Delft), schetst hoe we in staat zijn digitale platforms te bouwen die intelligenter zijn dan de mens. ‘Denk aan Watson van IBM, Google DeepMind en Alexa van Amazon. Die worden in rap tempo zo intelligent gemaakt dat ze dingen kunnen die de mens zelf niet meer aan kan.’ Dat is de voedingsbodem voor de angst dat de machines ons gaan overnemen.

Uitzichtloze studies
Deloitte publiceerde vorig najaar het rapport ‘De impact van automatisering op het Nederlandse onderwijs’ waarin zij onderzoek deden naar de kans waarop werk waarvoor studenten nu worden opgeleid over twintig jaar niet meer bestaat. Hun conclusie: 286.000 studenten volgen een studie die opleidt tot werk dat potentieel verdwijnt.

Aantal kwetsbare studenten:

• MBO: 174.000 (42% van mbo totaal)
• HBO: 84.000 (19% van hbo totaal)
• WO: 28.000 (10% van wo totaal)

Bestaande banen verdwijnen
Niet alleen de baan van de productiemedewerker wordt bedreigd. In de toekomst zijn het vooral de middelbare beroepen die verdwijnen. Een angstaanjagende prognose van een Amerikaanse studie van alweer vier jaar geleden wordt nog regelmatig aangehaald: ‘47 procent van huidige banen zal over 25 jaar verdwenen zijn.’ Dit doemscenario voor de VS is naar de Nederlandse arbeidsmarkt vertaald door Deloitte, dat spreekt van een potentieel verlies van twee tot drie miljoen arbeidsplaatsen.

‘Door software wordt een enorme efficiencyslag gemaakt’, zegt Wilthagen. ‘Consumenten worden meegetrokken in de digitale omgeving en doen de helft van het werk.’ Daarom hebben banken geen baliemedewerkers meer en door de zelfscankassa kunnen supermarkten met minder kassières toe. Alle vormen van werk die in een algoritme zijn te vangen zullen geautomatiseerd worden, denkt Wilthagen.

Ook Knoop ziet een enorme impact. ‘Bij een potentieel van 40 procent banenverlies stort het huidige belastingstelsel in elkaar. Groot risico is dat we een splitsing in de maatschappij krijgen met een groep mensen die aan de zijlijn komen te staan en waarvoor we niets te bieden hebben.’ Barend Duits, senior manager public sector bij Deloitte, doet daar nog een schepje bovenop: ‘Kijk naar de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt. Veel studenten doen nu nog studies waar straks geen banen meer voor zijn. Die studentenaantallen zie je nog niet afnemen.’

Vacatures

Bron: Brabant Kennis

Nieuwe banen komen eraan
Digitalisering en automatisering zorgen voor een hogere productiviteit, legt Wilthagen uit. ‘Per gewerkt uur wordt méér geproduceerd, met een kostenverlaging tot gevolg. Als dat leidt tot minder banen, daalt de koopkracht en daarmee de consumptie. Dat resulteert in krimpende winsten en een krimpende welvaart. Dit is de gevreesde “race to the bottom”.’

Het omgekeerde kan evengoed bewaarheid worden. Want bij iedere industriële revolutie werd gewaarschuwd voor banenverlies, terwijl achteraf het tegendeel het geval bleek te zijn. Wilthagen: ‘Als je in een grafiek de mate van robotisering van een land afzet tegen de werkloosheid, zie je een tegengesteld verband.’ Knoop zegt dat automatisering een positieve impact heeft: ‘Minder saai repetitief werk, veiliger, gezonder, humaner werk.’

Ook ziet Knoop belangrijke onderliggende trends die tot nieuw werk zullen leiden. ‘De ontwikkeling gaat zo snel dat lokale productie voor een deel weer terug zal komen. Megatrends zullen elkaar versterken. Denk aan de circulaire economie, de klimaatcrisis of 3D-printing.’ Robotisering helpt om in de globale economie een level playing field te creëren. ‘Daarom is robotisering een voorwaarde om in Nederland te kunnen blijven produceren’, zegt Wilthagen. 

Employagility
Als banen zoals we die kennen gaan verdwijnen en nieuwe banen komen, zoals in de afgelopen jaren de appontwikkelaar en de bigdata-analist, moet de professional van nu een ‘leven lang leren’. Wendbaarheid en andere skills zijn nodig om aantrekkelijk te blijven voor werkgevers, schrijft PWC in een rapport over digitalisering en robotisering. PWC noemt dit employagility. 

Duits onderschrijft dat: ‘De factor arbeid zal altijd een rol blijven spelen, maar mensen moeten meegaan in de verandering. Sociale vaardigheden, analytische vaardigheden, creativiteit worden belangrijk’, zegt hij. ‘We kunnen wel uitrekenen hoeveel banen verdwijnen, maar niet hoeveel erbij komen’, zegt Wilthagen. ‘Dat voedt een beetje het doemdenken.’ 

Knoop is optimistisch over de kansen, maar ziet wel een gevaar. ‘Een leven lang leren is essentieel en ieder individu moet juist zelf ook kansen pakken. De overheid moet daar een rol in nemen. Maar dit thema krijgt nauwelijks aandacht in de verkiezingen, terwijl het gaat over de toekomst van Nederland.’ 

‘Studeren is nu nog iets dat je na de middelbare school doet,’ zegt Duits. ‘Maar ook op je veertigste zou je nog een studielening moeten kunnen krijgen.’ 

Volgens Knoop zijn we al voorbij het tipping point. ‘Je moet een visie hebben, een plan. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft slechts een beperkte visie. We moeten nu echt in de hoogste versnelling. De VS en met name China zijn al veel verder.’

Siebe Schootstra

terug