NIEUWS / NIEUWSBERICHTEN 2022

Nieuwsbericht 433: De signalen en oorzaken van burn-out

Bron: pwnet.nl.1 juli 2022

De cijfers rondom burn-out stijgen. Ze zijn nu nog hoger dan vóór de pandemie, zo blijkt uit onderzoek van TNO. Voor de HR-professional ligt er de belangrijke taak om ter preventie van burn-out te adviseren binnen het bedrijf. Hoe herken je signalen van burn-out? En wat zijn daar de oorzaken van? Kennis hiervan is noodzakelijk voor managers en HR-professionals, stelt Jan Jaap Verolme, bedrijfseconoom en vitaliteitsexpert.

Het onderzoek van TNO laat aan het begin van de coronacrisis, in 2020, nog een duidelijke daling zien van burn-outklachten onder de Nederlandse bevolking van 17% naar 15,7%. Maar uit datzelfde onderzoek blijkt dat de situatie intussen helemaal is veranderd. Tegen het eind van 2021 lag het percentage van mensen met burn-outklachten alweer op 17,6%. Dat is dus hoger dan vóór de pandemie.

Er wordt veel gespeculeerd over een verdere toename van klachten op de langere termijn, omdat de coronaperikelen hun tol gaan eisen. Maar wat betreft Wendela Hooftman, onderzoeker Work&Health bij TNO, is het “nog erg onzeker” hoe het zich gaat ontwikkelen. “Maar we kunnen er in ieder geval niet omheen dat burn-outklachten, al dan niet veroorzaakt door het werk, een zware tol eisen onder werknemers.”

Als HR-professional kun je hierin je adviesrol pakken. Zorg er bijvoorbeeld voor dat managers en werknemers op de hoogte zijn van de signalen en oorzaken van burn-out.

Signalen van (langdurige) stress
Wat zijn voorbeelden van signalen dat een werknemer last heeft van werkdruk en stress? Je kunt op de volgende zaken letten.

• De werknemer klaagt over vermoeidheid en is minder productief dan zijn manager of zijn collega’s van hem gewend zijn.
• Verzuim neemt toe. De werknemer voelt zich minder fit en gezond. Een paar dagen uitzieken of een doktersbezoek lijken geen verbetering te brengen.
• De werknemer wordt steeds cynischer over zijn werk. Veranderingen kan hij maar moeilijk bijbenen en hij klaagt over werkdruk. Hij is wantrouwend en onzeker.
• Het lontje wordt korter. De werknemer is sneller geïrriteerd of barst op het werk in huilen uit.
• De werknemer is besluiteloos en vergeetachtig.
• Het lukt de werknemer niet om na zijn werk zijn batterij weer op te laden. Hij doet ’s avonds of in het weekend niets meer.

Verschil overspannenheid en burn-out
Overspannenheid en burn-out worden soms overigens door elkaar gebruikt maar zijn niet hetzelfde, al liggen ze wel in elkaars verlengde. Spanningsklachten hebben we allemaal weleens, ze zijn meestal van korte duur. En dat is helemaal niet erg. “Stress wordt vaak als heel negatief gezien, maar we hebben het nodig om te overleven”, stelt Verolme. “Er is dus niets mis mee als er na een periode van stress ruimte is en wordt geboden om te ontspannen.”

We spreken van overspannenheid als het gaat om langdurige stress. Je bent dan vooral mentaal heel moe. Het is het gevolg van een verstoord evenwicht tussen stressoren en het vermogen om die stress te verwerken. “Het gaat bijvoorbeeld al een lange tijd niet goed in je relatie”, legt Verolme uit. “Je zegt dan niet direct dat je zwaar onder druk staat, maar de spanning ervan sluimert door. Ook andere mensen kunnen je leven soms lastig maken. Een langlopende burenruzie bijvoorbeeld kan psychisch belastend zijn. Kan je die stress eerst prima aan, na een tijdje overbelast het je stresssysteem waardoor je steeds vermoeider en daardoor bijvoorbeeld prikkelbaarder wordt.”  

Als de uitputtingsklachten langer duren dan zes maanden, dan spreken we over burn-out. Behalve alleen mentale moeheid ervaar je bij burn-out dan ook fysieke uitputting. Je bent dan zeer langdurig blootgesteld aan te hoge stress. “Het kan lang duren voordat iemand daadwerkelijk uitvalt door teveel stress,” legt Verolme uit, “maar als het zover is zijn de gevolgen groot. Je bent dan zodanig uitgeput dat zelfs simpele handelingen voelen als een enorme uitdaging. Je kan jezelf bijvoorbeeld niet meer naar de deur slepen wanneer een postbode aanbelt. Je bent dan echt op.” Als het tot een echte burn-out komt is de weg terug vaak lang en moeizaam, het is dus in ieders belang om dat te voorkomen, aldus Verolme.

Wat zijn oorzaken van burn-out?
Langdurige stress heeft niet altijd zijn oorzaak in het werk. Er kunnen allerlei oorzaken zijn, wees je daarvan bewust. Een werknemer kan bij een manager of de bedrijfsarts aangeven dat de klachten te maken hebben met de werkdruk, maar ook allerlei privéomstandigheden kunnen meespelen, geeft Verolme aan. “Niet elke werknemer voelt zich zo vrij om privéomstandigheden te delen. Zorg daarom voor een vertrouwenspersoon waarbij er geen belangenconflict wordt ervaren door de werknemer. Iemand moet zich veilig en vertrouwd voelen om zijn verhaal kwijt te kunnen. Alleen al het verhaal te kunnen delen kan tot opluchting en daarmee minder stress leiden.”

Werkgebonden oorzaken
Als werkgever heb je natuurlijk vooral invloed op de oorzaken van langdurige stress op het werk. Hier volgen de de meestvoorkomende oorzaken waar een manager rekening mee moet houden. 

1. Arbeidsconflicten en ingewikkelde werkrelaties
Een lastige baas of collega kan veel stress opleveren. Daar zijn tal van voorbeelden bij te bedenken. De laatste jaren zijn er veel ‘#MeToo-verhalen’, vertelt Verolme. “Iemand vertelde me dat ze steeds opnieuw stress ervaarde wanneer er een bepaalde collega op de werkvloer verscheen. Alleen zijn blik al. Als dat continu speelt, dan kan dat leiden tot langdurige stress en op termijn tot uitval. Ook hier is een vertrouwenspersoon waar deze jonge medewerkster het verhaal kwijt kan heel belangrijk. Ten eerste om gezien en gehoord te voelen maar ook om tot een oplossing te komen.”

2. Het werk past niet bij een werknemer
Past het werk wel bij een werknemer? Past het écht? Stel je bent een verpleegkundige en het werk valt tegen, dan kan de invulling van het werk zorgen voor een grote emotionele belasting. Zeker als een werknemer wél alle diploma’s heeft – en een fijn salaris – en iemand ook geen alternatieven kan bedenken qua soort werk. Veel mensen blijven dan vasthouden aan werk wat niet goed bij hen past. Op termijn kan die emotionele belasting leiden tot fysieke klachten.

3. Persoonlijkheidskenmerken
Sommige persoonlijkheden kunnen minder goed omgaan met een bepaalde manier van werken. Denk dan aan hoe sommige werknemers gedijen in een kantoorbaan met duidelijke verantwoordelijkheden en uitdagingen, terwijl anderen juist genieten van diverse en avontuurlijke uitdagingen. Als je je eigen persoonlijkheid goed kent dan kun je natuurlijk een beetje aan de knoppen draaien, je zoveel mogelijk flexibel opstellen, bijvoorbeeld door met je baas in gesprek te gaan over passend werk. Maar je kunt nog steeds veel stress ervaren wanneer een langdurige job niet past bij je natuurlijke persoonlijkheid.

4. Hoge werkdruk
Wanneer er te veel werk in te weinig tijd gedaan moet worden, kan dat leiden tot overspannenheid of burn-out. Eindeloos veel studies tonen aan dat een te hoge werk- en tijdsdruk tot burn-outklachten kunnen leiden. “Overigens gaat het bij werkdruk over de eigen, subjectieve beleving – dus over hoe een werknemer de werkdruk ervaart. Wat voor de één een hoge druk betekent, hoeft dat voor de ander nog niet te zijn”, zegt Verolme.

5. Slecht werk-privébalans
Het lijkt vanzelfsprekend, maar een manager kan weleens vergeten dat werknemers werk en privé niet altijd even goed van elkaar kunnen scheiden. Werknemers nemen problemen van thuis mee naar werk en vice versa. En dat terwijl bekend is hoe belangrijk het is om voldoende rust in te bouwen, zodat de werk-privébalans gezond blijft. De bedrijfscultuur speelt daarbij een belangrijke rol. Het beste is een cultuur waarbij het volstrekt normaal is om na een stressvolle klus, al dan niet verplicht door de werkgever, even pas op de plaats te maken.

6. Onzekerheid door ontslagen, reorganisatie of doordat de aard van het werk verandert
Burn-outklachten hangen ook samen met baanzekerheid, legt Verolme uit. “Overigens de dreiging van baanverlies kan meer stress opleveren dan het daadwerkelijk verlies van een baan, zo blijkt uit onderzoek.”

Wat kan je doen? 
Het voorkomen van burn-out is een gedeelde verantwoordelijkheid binnen een bedrijf. “Mijn boodschap is: preventie, preventie, preventie”, zegt Verolme. Daarmee kan al veel leed worden voorkomen. Praktisch kan HR workshops organiseren voor werknemers, zodat zij zelf weten waar ze op moeten letten om stressklachten te voorkomen. Informeer ook de manager over de signalen en oorzaken van burn-out. En welke concrete stappen zij kunnen nemen. Er zijn veel vitaliteitsexperts en andere deskundigen die je hierin verder kunnen adviseren.”

terug