NIEUWS / NIEUWSBERICHTEN 2015

Nieuwsbericht 233: Oplossing is binnen bereik maar vraagt om institutionele- én gedragsverandering

Bron: persbericht Universiteit Utrecht 14 oktober 2015

Nederlandse arbeidsmarkt is niet duurzaam

Nederland heeft nog geen duurzame arbeidsmarkt, zo blijkt uit de vandaag gepresenteerde whitepaper van Universiteit Utrecht: Blik op wetenschap 2015 - Op weg naar een duurzame arbeidsmarkt. Er is sprake van een aantal structurele onevenwichtigheden op de Nederlandse arbeidsmarkt. Toch is een duurzame arbeidsmarkt wel binnen bereik, concluderen wetenschappers binnen het strategische onderzoeksthema Institutions for Open Societies van de Universiteit Utrecht. Het zal in veel opzichten niet vanzelf gaan; "Institutionele- én gedragsverandering van werkgevers en werknemers zijn noodzakelijk", aldus Joop Schippers, hoogleraar Arbeidseconomie aan de Universiteit Utrecht en hoofdauteur van het whitepaper.

Het whitepaper wijst drie hoofdproblemen aan. Zo leidt de veeleisende arbeidsmarkt en een goed ontwikkelde verzorgingsstaat in Nederland tot een scherpe tweedeling tussen ‘insiders’ en ‘outsiders’ op de arbeidsmarkt. Daarnaast is er een kwalitatieve en kwantitatieve ‘onderbenutting’ (van vrouwen, allochtonen en ouderen) en ‘overbenutting’ (en daaruit volgende te grote werk- en tijdsdruk) van grote groepen werkenden.

Het eerste exemplaar van deze whitepaper werd vandaag aangeboden aan Mariëtte Hamer (voorzitter SER) door Marjan Oudeman (voorzitter College van Bestuur van Universiteit Utrecht).

"Deze bijzondere publicatie is geschreven door zes hoogleraren met een verschillende wetenschappelijke invalshoek. In de multidisciplinaire verkenning klinkt een veelbelovende boodschap; dat ondanks de vele uitdagingen een duurzame arbeidsmarkt wel degelijk bereikbaar is.
Marjan Oudeman, voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Utrecht"

Scherpe tweedeling tussen ‘insiders’ en ‘outsiders’ op de arbeidsmarkt
Op dit moment is er in Nederland sprake van een scherpe tweedeling op de arbeidsmarkt. Zonder gerichte actie zal de kloof tussen de deelnemers aan de arbeidsmarkt (insiders) en zij die daarbuiten staan (outsiders) alleen maar groter worden. Werken in Nederland vergt een hoge inzet. Nederlanders werken verhoudingsgewijs weinig, maar de arbeidsproductiviteit is hoog. Steeds beter opgeleide mensen werken met steeds geavanceerdere technologie en realiseren daarmee een steeds hogere productie per persoon. Dit is echter niet de enige reden dat de arbeidsproductiviteit zo hoog is. Veel laagproductieve burgers staan gedeeltelijk of zelfs volledig buiten het arbeidsproces. Vanwege de ‘werk als topsport’-cultuur komen zij moeilijk weer aan een baan.

Onderbenutting van talent
Grote groepen werkenden worden in Nederland zowel kwalitatief als kwantitatief onderbenut. Vrouwen belanden nog regelmatig in lagere functies dan mannen met een vergelijkbare opleiding of ervaring. Hetzelfde geldt voor werknemers van allochtone herkomst en werkenden met een beperking. Ook ouderen worden relatief onderbenut: hun productiviteit vermindert doordat hun opleiding of ervaring niet langer aansluit bij de vraag van de markt. Werkgevers investeren juist in werknemers die hoogproductief zijn in de verwachting een beter rendement te behalen. Dit schaadt zowel de kansen van deze groepen op de arbeidsmarkt, als ook het totale productieve vermogen van de beroepsbevolking.

Overbenutting van talent
Naast onderbenutting is er in Nederland ook sprake van zowel kwalitatieve als kwantitatieve ‘overbenutting’. Bij kwalitatieve overbenutting wordt er teveel gevraagd van de werknemer; hij of zij heeft niet de kwalificaties om het werk goed uit te voeren. De gevolgen hiervan kunnen haperende productieprocessen en ontevreden klanten of patiënten zijn. Bij kwantitatieve overbenutting beschikt de werknemer weliswaar over de juiste competenties, maar komt hij structureel tijd tekort om zijn takenpakket goed uit te voeren. Dit leidt tot een verhoogde werkdruk, en uiteindelijk tot werk-gerelateerd verzuim.

"Om een duurzame arbeidsmarkt te kunnen realiseren, zijn veranderingen in zowel de regels en voorzieningen als in gedrag bij werkgevers en werknemers noodzakelijk.
Joop Schippers, hoogleraar Arbeidseconomie aan de Universiteit Utrecht"

Een duurzame arbeidsmarkt ligt binnen bereik
In de whitepaper worden een aantal gedrags- en institutionele veranderingen verkend die mogelijk en nodig zijn om een duurzame arbeidsmarkt dichterbij te brengen. Kansrijk daarbij lijken minder sturing van boven af (zowel op macro- als organisatieniveau) en meer ruimte voor kleinschalige initiatieven. Tegelijkertijd vergt dit extra aandacht voor arbeidsgroepen die het ontbreekt aan voldoende productief en zelfregulerend vermogen. Regelgeving of andersoortige institutionele veranderingen zijn niet voldoende om een duurzame arbeidsmarkt binnen bereik te brengen. Ook vraagt dit om noodzakelijke gedragsverandering van de betrokkenen en vice versa. Zo zal, stellen de auteurs van de whitepaper, de Participatiewet tot niets leiden als werkgevers onvoldoende bereid zijn de kansarmen een kans te geven en wordt de stage van een allochtone jongere alleen een succes als de zittende werknemers hem/haar daadwerkelijk helpen iets te leren.

Institutions for Open Societies en een duurzame arbeidsmarkt
De manier waarop de arbeidsmarkt functioneert, wordt in belangrijke mate gestuurd door de instituties, de formele en informele regels. Deze instituties zullen dan ook als aangrijpingspunt genomen moeten worden om verandering op de arbeidsmarkt te bewerkstelligen. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om regels rond ontslag, scholing, flexibiliteit, beloning, sociale zekerheid en pensioenen, maar ook om de wijze waarop productieprocessen zijn georganiseerd (kleinschalig, grootschalig, top-down, bottom-up). Binnen het strategische onderzoeksthema Institutions for Open Societies van Universiteit Utrecht worden niet alleen instituties en hun betekenis voor verschillende terreinen van de samenleving bestudeerd, maar ook de wisselwerking tussen instituties en het gedrag van maatschappelijke actoren, zoals werkgevers en werknemers.

In de media:

RSS feed

ScienceGuide: Duurzame arbeidsmarkt is bereikbaar
16 okt 2015 scienceguide.nl

Telegraaf: 'Melkertbaan moet terugkomen'
14 okt 2015 www.telegraaf.nl

terug